Mar 04, 2025

Kỹ thuật viết Prompt: Tư duy phân tích nghiệp vụ trong kỷ nguyên AI

Trong thế giới doanh nghiệp và công nghệ hiện đại, vai trò của các chuyên gia phân tích nghiệp vụ (Business Analyst - BA) ngày càng trở nên quan trọng. Họ vừa cầu nối giữa nhu cầu kinh doanh và giải pháp kỹ thuật vừa giúp doanh nghiệp xác định mục tiêu, đề xuất chiến lược và đảm bảo dự án đạt hiệu quả cao nhất.

Gần đây, tại một hội nghị của IIBA Austin Chapter, khi tham gia các cuộc thảo luận về Generative AI, một vấn đề quan trọng đã được thảo luận: Kỹ thuật viết prompt trong AI có rất nhiều điểm tương đồng với quy trình thu thập và phân tích yêu cầu nghiệp vụ. Điều này đã phần nào mở ra một cơ hội thú vị cho các BA trong thời đại AI. Bài viết sau, cùng BAC thảo luận về kỹ thuật viết Prompt: Tư duy phân tích nghiệp vụ trong kỷ nguyên AI nhé!

1. Chuyên gia phân tích nghiệp vụ: người đi đầu giúp doanh nghiệp kết nối với công nghệ

Generative AI, đặc biệt là kỹ thuật viết prompt, xoay quanh việc xây dựng đầu vào phù hợp để có được đầu ra có ý nghĩa từ mô hình AI.

Thực tế, hiếm vị trí nào có thể làm điều này tốt hơn các chuyên gia Business Analyst. BA là những người kết nối mục tiêu doanh nghiệp với việc triển khai kỹ thuật. Do đó các chuyên gia phân tích nghiệp vụ có vị thế khác biệt để trở nên đặc biệt trong kỹ thuật viết prompt, và đây là lý do tại sao.

Nói dễ hiểu BA có chức năng như một "ông tơ bà nguyệt" hay “người mai mối”. Nhưng thay vì ghép đôi con người, họ kết nối nhu cầu nghiệp vụ với giải pháp kỹ thuật. Công việc này là sự kết hợp giữa cấu hình, lập trình và một lượng lớn kỹ năng phân tích nghiệp vụ.

Hãy tưởng tượng một doanh nghiệp muốn triển khai một hệ thống quản lý khách hàng mới. Các bộ phận kinh doanh có nhu cầu cụ thể, nhưng nhóm kỹ thuật lại nói ngôn ngữ hoàn toàn khác. Chuyên gia phân tích nghiệp vụ chính là người dịch những mong muốn của doanh nghiệp thành các yêu cầu kỹ thuật rõ ràng, giúp hai bên hiểu nhau và làm việc hiệu quả.

Trong Generative AI, vai trò cầu nối cũng tương tự. Một prompt AI tốt cần phải:

Diễn đạt rõ ràng yêu cầu để tránh sự mơ hồ.
Hướng dẫn AI theo đúng bối cảnh mong muốn.
Tạo đầu ra phù hợp với mục tiêu doanh nghiệp.
Hiểu mục tiêu nghiệp vụ - một trong nhứng "siêu năng lực" của chuyên gia phân tích nghiệp vụ

Một BA giỏi không chỉ lắng nghe những gì khách hàng nói mà còn cần phải hiểu được họ thực sự cần gì. Mọi thứ hầu như đều bắt đầu bằng việc hiểu rõ mục tiêu nghiệp vụ. Dù là một dự án phần mềm lớn hay một hệ thống AI mới, việc có một tầm nhìn rõ ràng về thành công từ góc độ doanh nghiệp là điều vô cùng quan trọng.

Tại hội nghị, các thảo luận cho thấy kỹ thuật viết prompt dựa trên nguyên tắc tương tự. AI chỉ tốt khi nhận được prompt phù hợp, và nếu không hiểu rõ mục tiêu nghiệp vụ, việc viết prompt chính xác là không thể. Kỹ năng đặt câu hỏi đúng và xác định mục tiêu nghiệp vụ chính xác có thể giúp BA áp dụng trực tiếp vào việc viết prompt cho AI.

Ví dụ, nếu một công ty nói: "Chúng tôi muốn tăng tốc độ xử lý đơn hàng", BA sẽ đặt thêm câu hỏi để làm rõ:

"Ý anh/chị là giảm thời gian nhập liệu hay tăng tốc độ xác nhận đơn hàng?"
"Chúng ta đang gặp vấn đề ở khâu nào cụ thể?"

Khi làm việc với AI, nếu chỉ đưa một prompt đơn giản như: "Viết một báo cáo về hiệu suất bán hàng", đầu ra có thể rất chung chung. Nhưng nếu tinh chỉnh thành:

"Viết báo cáo phân tích hiệu suất bán hàng trong quý 4, tập trung vào sự thay đổi doanh thu theo từng tháng và đề xuất cải thiện", AI sẽ đưa ra kết quả sát với nhu cầu hơn.

Điều này cho thấy: Muốn có đầu ra chất lượng, trước hết phải có đầu vào chất lượng.

2. Trò chuyện với AI: Nghệ thuật đặt câu hỏi đúng cách

Các BA không tự tạo ra yêu cầu mà họ khai thác thông tin thông qua việc đặt câu hỏi, giống như cách họ làm khi phỏng vấn khách hàng. Những người viết prompt giỏi sử dụng ba kỹ thuật giống như những BA khai thác yêu cầu hiệu quả thông qua việc phỏng vấn như:

Đặt câu hỏi mở để khám phá thêm thông tin.
Hỏi thêm câu hỏi phụ để tìm hiểu chi tiết hơn.
Làm rõ những điểm mơ hồ để đảm bảo độ chính xác.

Tóm lại, khi làm việc với AI, cách đặt câu hỏi (prompt) cũng cần có kỹ thuật:

Đặt câu hỏi mở để AI có thể tạo ra nhiều thông tin giá trị hơn

Thay vì hỏi: "Doanh thu tháng 1 là bao nhiêu?", hãy hỏi: "Hãy phân tích xu hướng doanh thu của tháng 1 so với tháng trước"

Yêu cầu AI giải thích rõ hơn để có cái nhìn sâu hơn.

"Hãy mô tả những yếu tố chính ảnh hưởng đến sự thay đổi doanh thu trong quý 4."

Làm rõ các yếu tố mơ hồ để tránh sai lệch.

"Giải thích sự khác biệt giữa việc giảm thời gian xử lý đơn hàng và giảm thời gian nhập liệu."

Nhờ những kỹ thuật này, BA có thể kiểm soát tốt hơn chất lượng phản hồi từ AI và tận dụng tối đa tiềm năng của nó.

2.1 Thử nghiệm và tinh chỉnh: Chìa khoá viết Prompt hiệu quả

Viết prompt giống như xây dựng yêu cầu kỹ thuật: không thể hoàn hảo ngay từ lần đầu tiên. Một prompt tốt cần trải qua nhiều vòng thử nghiệm và tinh chỉnh để đảm bảo đầu ra tối ưu.

Đối với Generative AI, kỹ thuật viết prompt đòi hỏi cùng một quy trình chuyển đổi. Nếu prompt không rõ ràng hoặc không phù hợp với mục tiêu doanh nghiệp, đầu ra của AI sẽ không đáp ứng yêu cầu. Các chuyên gia phân tích nghiệp vụ có tư duy chiến lược và kỹ thuật, giúp họ trở thành ứng viên lý tưởng cho vai trò này.

Ví dụ, nếu AI trả về một báo cáo quá dài và lan man, có thể thử lại với prompt mới:

"Hãy viết một báo cáo ngắn gọn (dưới 300 từ) về hiệu suất bán hàng, tập trung vào ba yếu tố quan trọng nhất."

BA đã quen với việc liên tục điều chỉnh yêu cầu theo phản hồi từ khách hàng, và kỹ thuật này cũng hoàn toàn áp dụng trong việc viết prompt AI. Các chuyên gia phân tích nghiệp vụ luôn tìm kiếm phản hồi từ các bên liên quan, tinh chỉnh yêu cầu và đảm bảo giải pháp phù hợp với nhu cầu kinh doanh. Với AI, điều này cũng rất quan trọng. Khi môi trường thay đổi và dữ liệu mới xuất hiện, prompt cần được cập nhật để đảm bảo hệ thống tiếp tục hoạt động hiệu quả. Chu kỳ phản hồi, tinh chỉnh và thích ứng này là điều mà các chuyên gia phân tích nghiệp vụ làm rất tốt.

3. Sự kết hợp hoàn hảo giữa phân tích nghiệp vụ với AI

AI không phải là một công cụ thay thế con người mà là một trợ thủ đắc lực cho các chuyên gia phân tích nghiệp vụ. Những kỹ năng mà BA đã rèn luyện trong nhiều năm như: tư duy phân tích, đặt câu hỏi đúng, chuyển đổi nhu cầu thành yêu cầu kỹ thuật và tối ưu hóa quy trình chính là những yếu tố cốt lõi để viết prompt AI hiệu quả.

Với AI:

BA có thể tận dụng AI để phân tích dữ liệu nhanh hơn.
Họ có thể tự động hóa một số quy trình xử lý thông tin, giúp tiết kiệm thời gian.
Quan trọng nhất, họ có thể dùng AI như một công cụ hỗ trợ ra quyết định thông minh.

Trong kỷ nguyên AI hiện đại, các chuyên gia phân tích nghiệp vụ không chỉ là cầu nối giữa doanh nghiệp và công nghệ mà còn có thể trở thành bậc thầy trong giao tiếp với AI, giúp doanh nghiệp khai thác tối đa tiềm năng của trí tuệ nhân tạo.

Viết prompt AI không đơn thuần là một kỹ thuật, mà là một nghệ thuật - nghệ thuật đặt câu hỏi để khai thác thông tin hữu ích nhất.

AI sẽ không thay thế chuyên gia phân tích nghiệp vụ, nhưng chuyên gia phân tích nghiệp vụ biết cách tận dụng AI sẽ thay thế những người không biết dùng nó. Đừng quên đón xem các bài viết mới nhất sẽ được cập nhật thường xuyên tại BAC's Blog.

Nguồn tham khảo:
https://www.iiba.org/

Nhu cầu đào tạo doanh nghiệp

BAC là đơn vị đào tạo BA đầu tiên tại Việt Nam. Đối tác chính thức của IIBA quốc tế. Ngoài các khóa học public, BAC còn có các khóa học in house dành riêng cho từng doanh nghiệp. Chương trình được thiết kế riêng theo yêu cầu của doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp giải quyết những khó khăn và tư vấn phát triển.

CÁC KHOÁ HỌC BUSINESS ANALYST BACs.VN DÀNH CHO BẠN

Khoá học Online:

Khoá học Offline:

Tại Tp.HCM:

Tại Hà Nội:

Tham khảo lịch khai giảng TẤT CẢ các khóa học mới nhất

Ban biên tập nội dung - BAC

Click để đọc tiếp

Cách viết Prompt ChatGPT mang lại hiệu quả tối đa

Để có thể tận dụng tối đa sức mạnh từ các công cụ AI như ChatGPT, bạn cần học cách viết prompt. Bài viết này, BAC đã tổng hợp những cách viết Prompt ChatGPT hiệu quả mà ngay cả những người mới cũng có thể áp dụng, cùng tìm hiểu ngay nhé
8 Cách áp dụng API SaaS tăng doanh thu cho Business Analyst (Phần 2)

Một API trong mô hình SaaS có thể giúp gia tăng doanh thu bằng cách cung cấp cho khách hàng những tính năng bổ sung với mức giá hấp dẫn mà họ khó có thể từ chối. Trong bài viết này, BAC sẽ giúp các Business Analyst phân tích khái niệm “API được xem như là một sản phẩm độc lập” và chia sẻ một số ví dụ về các loại API trong SaaS có khả năng tạo ra doanh thu.
8 Cách áp dụng API SaaS tăng doanh thu cho Business Analyst (Phần 1)

Một API trong mô hình SaaS có thể giúp gia tăng doanh thu bằng cách cung cấp cho khách hàng những tính năng bổ sung với mức giá hấp dẫn mà họ khó có thể từ chối. Trong bài viết này, BAC sẽ giúp các Business Analyst phân tích khái niệm “API được xem như là một sản phẩm độc lập” và chia sẻ một số ví dụ về các loại API trong SaaS có khả năng tạo ra doanh thu.
Cách thúc đẩy khả năng giữ chân người dùng nhờ vào thiết kế UX SaaS

Thiết kế UX SaaS cho phép các Business Analysts tạo ra trải nghiệm người dùng hấp dẫn cho sản phẩm của mình. Nó giúp bạn giữ chân người dùng và chuyển đổi họ thành khách hàng trung thành. Nhờ đó, mà các BAers có thể giúp doanh nghiệp phát triển hơn trong từng dự án. Hãy cùng BAC tìm hiểu cách tiếp cận thiết kế UX SaaS một cách dễ dàng nhé!

Bình luận

Nguyễn Thị Mai Bình

Business Analyst

Với một người ngoại đạo như mình thì những chuyên đề về "kỹ thuật" của BA hết sức quan trọng. Ví dụ như sử dụng các diagram để mô hình hóa requirement, viết User Story/Use case, v...v..

Đến với khóa học Fundamental Business Analysis, mình đã được gặp thầy Lộc, một người người rất nhiệt tình và có tâm. Ngoài việc chia sẻ các kinh nghiệm thực tế trên lớp thì thầy còn dành thời gian ra để tư vấn, hỗ trợ, góp ý CV cho mình. Bên cạnh đó trung tâm và anh Phụng cũng hỗ trợ gửi CV, kết nối học viên tới mạng lưới các công ty đối tác chất lượng, điều này giúp học viên như mình tìm được công việc phù hợp nhất. Cảm ơn BAC.
Xem chi tiết +
Phạm Quế

Business Analyst

Khoá học Product Design của BAC đã cung cấp cho tôi nhiều kiến thức và nền tảng vô cùng hữu ích. Giảng viên giảng dạy rất nhiệt tình, truyền cho chúng tôi ngọn lửa đam mê và nhiệt huyết trong ngành. Đồng thời chia sẻ các kiến thức và kỹ năng cần thiết trong bài giảng một cách dễ hiểu hơn. Số lượng học viên không quá nhiều nên chất lượng giảng giạy vô cùng tốt. Giảng viên sửa bài tập 1-1 nên bài giảng sẽ chuyên sâu hơn.
Xem chi tiết +
Nguyễn Văn Long

Chuyên viên về chế độ kế toán & Giải pháp nghiệp vụ Tài chính kế toán trong ứng dụng CNTT - Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN)

Tôi đã tham gia khóa Phân tích nghiệp vụ phần mềm cơ bản 3.0 tại BAC. Ở đây, tài liệu đào tạo cung cấp nhiều nội dung bổ ích và trình bày dễ hiểu. Giảng viên rất nhiệt tình, ngoài nội dung giảng dạy theo giáo trình còn chia sẻ nhiều kinh nghiệm thực tiễn, các câu hỏi của học viên đều được giải đáp ngay trên lớp và có minh họa từ các dự án trong thực tế. Sau tất cả, tôi cảm ơn BAC và Thầy giáo Thái Sơn.
Xem chi tiết +