Mar 04, 2025

Khám phá hành trình ra đời của vai trò chuyên gia phân tích nghiệp vụ

Mọi người hiếm khi dừng lại để tìm hiểu nguồn gốc của nghề nghiệp mà mình đang theo đuổi hay xác định những sự kiện cụ thể đã góp phần tạo nên nó. Tuy nhiên, với vai trò của chuyên gia phân tích nghiệp vụ (Business Analyst - BA), BAC và bạn có thể làm được điều đó trong bài viết sau đây!

Dù vẫn còn là một lĩnh vực khá mới mẻ tuy nhiên chúng ta hoàn toàn có thể xác định chính xác vấn đề đã dẫn đến nhu cầu cho vị trí này hiện nay. Thông qua đó giúp các tổ chức nhận ra giá trị to lớn mà BA mang lại trong việc thúc đẩy thay đổi và cải tiến. Hãy cùng BAC khám phá hành trình ra đời của vai trò chuyên gia phân tích nghiệp vụ và những yếu tố đã định hình sự phát triển của nó nhé!

1. Từ thời xa xưa

Nghe có vẻ hơi xa vời, nhưng những yếu tố cốt lõi của vai trò BA như: tinh thần đổi mới và tư duy tìm kiếm giải pháp hiệu quả đã tồn tại từ thuở sơ khai.

Từ việc tìm cách bảo vệ bản thân tốt hơn, đảm bảo nguồn lương thực ổn định, cho đến việc phát minh ra những phương thức tối ưu để tiếp cận nhu cầu thiết yếu, tổ tiên loài người luôn không ngừng tìm kiếm cách làm tốt hơn, nhanh hơn, hiệu quả hơn. Đó chính là tiền đề của tư duy phân tích và cải tiến liên tục mà các BA ngày nay vẫn áp dụng trong công việc.

2. Sự khởi đầu thực sự

Vào những năm 1940 những chiếc máy tính đầu tiên được sản xuất hàng loạt bắt đầu xuất hiện. Ban đầu, máy tính chủ yếu được sử dụng bởi chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức lớn. Tuy nhiên, chúng còn rất sơ khai: không thân thiện với người dùng, hiệu suất hạn chế và cách vận hành phức tạp. Mặc dù vậy, những tổ chức tiên phong vẫn nhận ra tiềm năng to lớn mà máy tính mang lại.

Khi nhu cầu sử dụng máy tính tăng lên, nhu cầu về các chuyên gia công nghệ thông tin (IT) cũng bùng nổ. Các nhà sản xuất máy tính cá nhân không ngừng cải tiến công nghệ, từ việc nâng cấp khả năng lưu trữ dữ liệu đến việc giới thiệu giao diện người dùng thân thiện hơn. Những bước tiến này giúp máy tính trở nên phổ biến hơn và dễ tiếp cận hơn với công chúng.

Bước sang những năm 1980 và 1990, công nghệ phát triển mạnh mẽ, kéo theo kỳ vọng ngày càng cao từ người dùng. Nhưng một vấn đề lớn dần lộ rõ: sự đứt gãy trong giao tiếp giữa đội ngũ lập trình viên – những người phát triển hệ thống kỹ thuật – và người dùng cuối, những người không am hiểu về công nghệ. Chính khoảng cách này đã đặt nền móng cho sự ra đời của một vai trò mới: Chuyên gia phân tích nghiệp vụ (Business Analyst).

3. Sự ra đời của chuyên gia phân tích nghiệp vụ

Sự đứt gãy trong giao tiếp chính là tiền đề cho sự xuất hiện của những chuyên gia phân tích nghiệp vụ đầu tiên. Tuy nhiên, vào thời điểm đó, họ thường được gọi là chuyên gia phân tích hệ thống (Systems Analysts), với trọng tâm chủ yếu là tối ưu hóa phần mềm và hệ thống máy tính.

Điều khiến họ trở nên đặc biệt là khả năng hiểu và kết nối cả hai thế giới – ngôn ngữ kinh doanh và ngôn ngữ kỹ thuật. Họ giúp làm sáng tỏ những yêu cầu và mong muốn của doanh nghiệp, đồng thời chuyển đổi chúng thành các yêu cầu kỹ thuật có thể thực hiện được.

Khi các nhóm phát triển phần mềm và đội ngũ IT liên tục cải tiến hệ thống, các chuyên gia phân tích nghiệp vụ được tận dụng để dẫn dắt các dự án kỹ thuật và thu hẹp khoảng cách kiến thức giữa nhóm công nghệ và các bộ phận khác trong tổ chức.

Những BA đầu tiên có thể được xem như những “phiên dịch viên”, dễ dàng chuyển đổi giữa ngôn ngữ của doanh nghiệp và thuật ngữ kỹ thuật.

4. Sự ra đời của tư duy Agile

Năm 2001, một nhóm chuyên gia công nghệ đã viết ra Tuyên ngôn Agile (Agile Manifesto), trong đó đề cập đến bốn nguyên tắc chính trong quản lý dự án Agile:

Cá nhân và sự tương tác quan trọng hơn quy trình và công cụ.
Phần mềm hoạt động được quan trọng hơn tài liệu đầy đủ.
Hợp tác với khách hàng quan trọng hơn việc đàm phán hợp đồng.
Phản hồi linh hoạt quan trọng hơn việc tuân thủ kế hoạch cứng nhắc.

Tư duy Agile ra đời từ sự chán nản của những người trong ngành phần mềm đối với tỷ lệ thất bại cao của các dự án do khuôn khổ cứng nhắc và quy trình kém hiệu quả. Họ mong muốn tìm ra một phương pháp linh hoạt, hiệu quả và thành công hơn.

Kể từ đó, Agile đã trở thành một phần không thể thiếu trong lĩnh vực phân tích nghiệp vụ. Đây là một triết lý được cộng đồng BA áp dụng rộng rãi và là điều mà bất kỳ chuyên gia BA nào cũng nên làm quen.

5. Sự phát triển của vai trò BA

Khi các tổ chức nhận ra giá trị mà BA mang lại, họ bắt đầu mở rộng phạm vi ứng dụng kỹ năng của BA sang nhiều lĩnh vực khác trong doanh nghiệp. Ngày nay, BA đang đóng vai trò như chủ sở hữu sản phẩm (Product Owner) và làm việc chặt chẽ với nhóm sản phẩm hơn bao giờ hết. Họ dẫn dắt sự hợp tác giữa các bên liên quan và trở thành người điều phối chính trong các cuộc thảo luận chiến lược. BA luôn cố gắng chuyển đổi cách làm việc truyền thống để thích nghi dần với môi trường Agile ngày càng phổ biến

Đặc biệt, BA tham gia sâu hơn vào các sáng kiến cải tiến quy trình nghiệp vụ, đặc biệt là với các nguyên tắc LEAN (LEAN là một triết lý quản lý tập trung vào việc loại bỏ lãng phí và tối đa hóa giá trị mà khách hàng nhận được. Phương pháp này có nguồn gốc từ hệ thống sản xuất Toyota và đã được áp dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác nhau.).

6. Sự bùng nổ của các lĩnh vực mới

Những năm gần đây, vai trò BA đã mở rộng ra nhiều lĩnh vực chuyên môn khác nhau, và xu hướng này vẫn tiếp tục phát triển mạnh mẽ. Một số chuyên ngành nổi bật đang dần trở thành xu hướng bao gồm:

Phân tích dữ liệu (Data Analysis)
Nghiên cứu thị trường (Market Research Analysis)
Phân tích an ninh thông tin (Information Security Analysis)

Sự đa dạng này cho thấy vai trò BA không ngừng tiến hóa và thích nghi với nhu cầu ngày càng thay đổi của doanh nghiệp.

Thật thú vị khi nhìn lại chặng đường mà vai trò chuyên gia phân tích nghiệp vụ đã trải qua đúng không nào? Với tiềm năng mở rộng vô hạn và giá trị ngày càng được khẳng định, BA tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn các tổ chức tìm ra giải pháp hiệu quả, đáp ứng nhu cầu của các bên liên quan và khách hàng. Đừng quên đón xem các bài viết mới nhất sẽ được cập nhật thường xuyên tại BAC's Blog.

Nguồn tham khảo:
https://thebaguide.com

Nhu cầu đào tạo doanh nghiệp

BAC là đơn vị đào tạo BA đầu tiên tại Việt Nam. Đối tác chính thức của IIBA quốc tế. Ngoài các khóa học public, BAC còn có các khóa học in house dành riêng cho từng doanh nghiệp. Chương trình được thiết kế riêng theo yêu cầu của doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp giải quyết những khó khăn và tư vấn phát triển.

CÁC KHOÁ HỌC BUSINESS ANALYST BACs.VN DÀNH CHO BẠN

Khoá học Online:

Khoá học Offline:

Tại Tp.HCM:

Tại Hà Nội:

Tham khảo lịch khai giảng TẤT CẢ các khóa học mới nhất

Ban biên tập nội dung - BAC

Click để đọc tiếp

Các Business Analyst cần trau dồi những công nghệ gì trong năm 2025

Đối với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ ngày này, việc không ngừng trau dồi và học hỏi là điều bắt buộc mà các Business Analyst phải làm để phát triển hơn trong lĩnh vực phân tích nghiệp vụ. Trong bài viết này, các bạn hãy cùng BAC tìm hiểu các xu hướng và các kỹ năng mới để làm hành trang trên sự nghiệp Business Analyst nhé!
Sự khác biệt giữa UAT và Usability Testing Business Analyst cần lưu ý

UAT và Usability Testing thường được mang lên bàn cân để so sánh nhưng, đây là 2 phương pháp kiểm thử khác nhau. Trong khi Usability Testing đảm bảo sự hài lòng của người dùng thì UAT lại giúp các Business Analyst xác thực chức năng. Cả hai đều là một phần không thể thiếu để cung cấp một sản phẩm chất lượng cao. Hãy cùng BAC tìm hiểu ngay nhé!
API là gì? Khám phá cầu nối giữa các ứng dụng

API là nền tảng quan trọng kết nối các ứng dụng và dịch vụ trong kỷ nguyên số, tạo ra sự linh hoạt, hiệu quả và mở rộng cho các hệ thống. Bài viết sau giới thiệu API, cách hoạt động, các kiểu kiến trúc phổ biến cùng các công cụ kiểm thử API như Postman.
Meta AI là gì và cách sử dụng Meta AI hiệu quả 2025

Meta AI là một công cụ Trí Tuệ Nhân Tạo do chính công ty mẹ của Facebook, Instagram, WhatsApp ra mắt. Đây được xem là một cuộc cách mạng sẽ làm thay đổi cách mà các doanh nghiệp và người dùng sử dụng mạng xã hội.

Bình luận

Nguyễn Thị Mai Bình

Business Analyst

Với một người ngoại đạo như mình thì những chuyên đề về "kỹ thuật" của BA hết sức quan trọng. Ví dụ như sử dụng các diagram để mô hình hóa requirement, viết User Story/Use case, v...v..

Đến với khóa học Fundamental Business Analysis, mình đã được gặp thầy Lộc, một người người rất nhiệt tình và có tâm. Ngoài việc chia sẻ các kinh nghiệm thực tế trên lớp thì thầy còn dành thời gian ra để tư vấn, hỗ trợ, góp ý CV cho mình. Bên cạnh đó trung tâm và anh Phụng cũng hỗ trợ gửi CV, kết nối học viên tới mạng lưới các công ty đối tác chất lượng, điều này giúp học viên như mình tìm được công việc phù hợp nhất. Cảm ơn BAC.
Xem chi tiết +
Phạm Quế

Business Analyst

Khoá học Product Design của BAC đã cung cấp cho tôi nhiều kiến thức và nền tảng vô cùng hữu ích. Giảng viên giảng dạy rất nhiệt tình, truyền cho chúng tôi ngọn lửa đam mê và nhiệt huyết trong ngành. Đồng thời chia sẻ các kiến thức và kỹ năng cần thiết trong bài giảng một cách dễ hiểu hơn. Số lượng học viên không quá nhiều nên chất lượng giảng giạy vô cùng tốt. Giảng viên sửa bài tập 1-1 nên bài giảng sẽ chuyên sâu hơn.
Xem chi tiết +
Nguyễn Văn Long

Chuyên viên về chế độ kế toán & Giải pháp nghiệp vụ Tài chính kế toán trong ứng dụng CNTT - Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN)

Tôi đã tham gia khóa Phân tích nghiệp vụ phần mềm cơ bản 3.0 tại BAC. Ở đây, tài liệu đào tạo cung cấp nhiều nội dung bổ ích và trình bày dễ hiểu. Giảng viên rất nhiệt tình, ngoài nội dung giảng dạy theo giáo trình còn chia sẻ nhiều kinh nghiệm thực tiễn, các câu hỏi của học viên đều được giải đáp ngay trên lớp và có minh họa từ các dự án trong thực tế. Sau tất cả, tôi cảm ơn BAC và Thầy giáo Thái Sơn.
Xem chi tiết +