Sep 24, 2019

Một số thuật ngữ chuyên ngành Công nghệ Thông tin (Phần 1)

Mô hình 3 lớp của 1 hệ thống phần mềm:

Presentation Layer: lớp giao tiếp với người sử dụng: VD 1 trang web, 1 mobile app thường được lập trình bằng ngôn ngữ HTML + CSS + Javascript; Lập trình viên chuyên lập trình lớp này được gọi là FRONT END DEVELOPER

Business Logic Layer: thường là phần mềm ko có giao diện, chuyên lắng nghe các yêu cầu từ lớp Presentation Layer gửi xuống, xử lý thông tin (VD: tính toán, lấy dữ liệu từ lớp thứ 3 - lớp cơ sở dữ liệu lưu trữ) và trả về thông tin cho lớp Presentation hoặc lưu trữ thông tin vào lớp Database

Lập trình viên thường dùng các ngôn ngữ lập trình như .NET, Java, PHP, GoLang, Node JS..... để lập trình ở lớp này à phần mềm ở lớp này thường ko có giao diện người dùng, chỉ là 1 dịch vụ chạy ở background

Database Layer: lớp lưu trữ thông tin VD các cơ sỡ dữ liệu như Microsoft Access, Microsoft SQL Server, Oracle, MySQL.... bản chất nó vẫn là 1 phần mềm, user có thể truy cập được phần mềm này và đọc hiểu dữ liệu trong đó:

Lập trình viên chuyên lập trình ở lớp Business Logic và Database Layer được gọi là BACKEND DEVELOPER
Lập trình viên lập trình cả 3 lớp gọi là FULL STACK Developer

Đó là lý do khi các bạn làm vc trong 1 team phần mềm sẽ thấy các title: front end dev, back end dev, full stack dev

Khi các bạn dùng 1 Mobile App, các bạn đang dùng phần presentation layer, phần Business Logic Layer và Database layer hiếm khi nằm trên thiết bị Mobile của các bạn mà sẽ đặt trên máy chủ

Ngôn ngữ phiên dịch (Interpretation) và Ngôn ngữ biên dịch(Compilation)

Máy tính chỉ hiểu được các mã lệnh nhị phân (binary) VD 0110100110: 0 và 1 giống như trạng thái có/không có dòng điện chạy qua 1 mạch điện tử trong bộ vi xử lý. Lập trình viên lập trình cho máy chạy thì ko thể nào dùng ngôn ngữ nhị phân được vì quá khó hiểu/khó nhớ

Compilation (Biên dịch): Lập trình viên lập trình bằng ngôn ngữ người có thể đọc hiểu VD: .NET, Java, sau đó dùng 1 chương trình đặc biệt gọi là trình biên dịch (compiler) để biến đoạn mã đó thành mã mà máy tính có thể hiểu được à các ngôn ngữ lập trình dạng này gọi là ngôn ngữ biên dịch, VD khi mọi người chạy 1 tập tin *.EXE trên máy tính, đó là 1 chương trình đã được biên dịch sang ngôn ngữ máy

Interpretation (Phiên Dịch): Không cần biên dịch sang ngôn ngữ máy, lúc chạy chương trình, 1 trình phiên dịch nào đó đọc đoạn mã do lập trình viên viết và thể hiện nó thành 1 nội dung/chức năng dễ hiểu với người dùng. VD: Trình duyệt là một trình phiên dịch, HTML là ngôn ngữ phiên dịch, trình duyệt đọc đoạn mã HTML và diễn dịch nó thành nội dung dễ hiểu với người sử dụng; Bản thân người sử dụng nếu có kiến thức về HTML có thể mở nó ra xem và biết nó viết gì, thậm chí không cần trình phiên dịch

Cách thông thường 2 hệ thống phần mềm giao tiếp và trao đổi thông tin cho nhau (tích hợp hệ thống):

Export data từ hệ thống A và Import vào hệ thống B
Sử dụng chung 1 database cho 2 hệ thống A, B hoặc sử dụng riêng nhưng ở lớp database, dữ liệu của 2 cơ sở dữ liệu A và B được đồng bộ (copy qua lại)
Hệ thống A cung cấp 1 phương thức cho hệ thống B truy cập, ra lệnh thực hiện 1 chức năng nào đó trong hệ thống A: phương thức đó gọi là 1 API (Aplication Programming Interface)

Project Scope:

Phân rã chức năng hệ thống, mọi người sử dụng check list này để kiểm tra scope danh sách chức năng của mình đã đầy đủ chưa:

Transaction Management:

VD: Manage Orders, Manage Invoices, Manage Payment, Manage Journey Bookings on Grab App....

Transaction là phần chính mang lại value nhiều nhất cho 1 hệ thống, mục đích hệ thống tạo ra là để input/xử lý/lưu trữ/report các transactions, các transaction sẽ xuất hiện trên tất cả các business processes tác nghiệp hàng ngày trong 1 tổ chức. 1 transaction là duy nhất, ko bao giờ có 2 transaction có tập dữ liệu giống hệt nhau

Master data management:

Quản lý tập dữ liệu danh mục được tạo ra và sử dụng cho 1 transaction VD: Manage Customers, Manage Product ( trong 1 transaction "Order", cần xác định customer là ai, mua "product nào"

1 dữ liệu master được tạo ra trước và có thể dùng cho nhiều transaction, VD 1 khách hàng có thể mua nhiều orders

Trả lời được câu hỏi: ai được vào hệ thống. Các chức năng thuộc nhóm này: login/logout/forgot password, register, manage my profile, Manage Users

Authorization

Vào hệ thống thì được cho phép truy cập chức năng gì (kịch bản gì), và được thấy dữ liệu gì. VD Chức năng Manage User roles thuộc nhóm này

********lưu ý phần "được thấy dữ liệu gì" rất critical, liên quan đến bảo mật thông tin, không có 1 công thức/pattern chung cho tất cả các hệ thống, mỗi hệ thống có các quy luật nghiệp vụ riêng cho phần này. BA thường phân tích thiếu phần này và gây thảm họa.

Reports:

Scope phải cụ thể rõ ràng là có bao nhiêu reports, không viết chung chung là view reports

System Integration

Hệ thống đang phát triển sẽ tích hợp (trao đổi thông tin) với các hệ thống nào khác, phương thức trao đổi thông tin là gì? thông dụng nhất là thông qua API

Background Services

Các chức năng chạy ngầm ở background, ko do con người thực hiện, máy được lập lịch để tự thực hiện và xử lý 1 tác vụ nào đó thường là do tải công việc lớn VD gửi 5000 Payslips cho nhân viên vào cuối tháng, hoặc điều kiện để start tác vụ khó kiểm soát bởi con người VD: thỏa 1 điều kiện gì đó thì phải gửi ra 1 notification, tự động nhắc nợ quá hạn 1 tuần, 3 tháng, sáu tháng.

..và nhiều thuật ngữ khác.

BAC tổng hợp và biên tập

Cung cấp thông tin để tải tài liệu tổng hợp phần 01 & 02

Tham khảo thêm các thuật ngữ CNTT cơ bản phần 02
Tham khảo thêm các thuật ngữ BA của IIBA
Các thuật ngữ BA ngành Ngân hàng

CÁC KHOÁ HỌC BUSINESS ANALYST BACs.VN DÀNH CHO BẠN

Khoá học Online:

Khoá học Offline:

Tại Tp.HCM:

Tại Hà Nội:

Tham khảo lịch khai giảng TẤT CẢ các khóa học mới nhất.

Ban biên tập nội dung BAC.

Click để đọc tiếp

Các Business Analyst cần trau dồi những công nghệ gì trong năm 2025

Đối với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ ngày này, việc không ngừng trau dồi và học hỏi là điều bắt buộc mà các Business Analyst phải làm để phát triển hơn trong lĩnh vực phân tích nghiệp vụ. Trong bài viết này, các bạn hãy cùng BAC tìm hiểu các xu hướng và các kỹ năng mới để làm hành trang trên sự nghiệp Business Analyst nhé!
Sự khác biệt giữa UAT và Usability Testing Business Analyst cần lưu ý

UAT và Usability Testing thường được mang lên bàn cân để so sánh nhưng, đây là 2 phương pháp kiểm thử khác nhau. Trong khi Usability Testing đảm bảo sự hài lòng của người dùng thì UAT lại giúp các Business Analyst xác thực chức năng. Cả hai đều là một phần không thể thiếu để cung cấp một sản phẩm chất lượng cao. Hãy cùng BAC tìm hiểu ngay nhé!
API là gì? Khám phá cầu nối giữa các ứng dụng

API là nền tảng quan trọng kết nối các ứng dụng và dịch vụ trong kỷ nguyên số, tạo ra sự linh hoạt, hiệu quả và mở rộng cho các hệ thống. Bài viết sau giới thiệu API, cách hoạt động, các kiểu kiến trúc phổ biến cùng các công cụ kiểm thử API như Postman.
Meta AI là gì và cách sử dụng Meta AI hiệu quả 2025

Meta AI là một công cụ Trí Tuệ Nhân Tạo do chính công ty mẹ của Facebook, Instagram, WhatsApp ra mắt. Đây được xem là một cuộc cách mạng sẽ làm thay đổi cách mà các doanh nghiệp và người dùng sử dụng mạng xã hội.

Bình luận

Nguyễn Thị Mai Bình

Business Analyst

Với một người ngoại đạo như mình thì những chuyên đề về "kỹ thuật" của BA hết sức quan trọng. Ví dụ như sử dụng các diagram để mô hình hóa requirement, viết User Story/Use case, v...v..

Đến với khóa học Fundamental Business Analysis, mình đã được gặp thầy Lộc, một người người rất nhiệt tình và có tâm. Ngoài việc chia sẻ các kinh nghiệm thực tế trên lớp thì thầy còn dành thời gian ra để tư vấn, hỗ trợ, góp ý CV cho mình. Bên cạnh đó trung tâm và anh Phụng cũng hỗ trợ gửi CV, kết nối học viên tới mạng lưới các công ty đối tác chất lượng, điều này giúp học viên như mình tìm được công việc phù hợp nhất. Cảm ơn BAC.
Xem chi tiết +
Phạm Quế

Business Analyst

Khoá học Product Design của BAC đã cung cấp cho tôi nhiều kiến thức và nền tảng vô cùng hữu ích. Giảng viên giảng dạy rất nhiệt tình, truyền cho chúng tôi ngọn lửa đam mê và nhiệt huyết trong ngành. Đồng thời chia sẻ các kiến thức và kỹ năng cần thiết trong bài giảng một cách dễ hiểu hơn. Số lượng học viên không quá nhiều nên chất lượng giảng giạy vô cùng tốt. Giảng viên sửa bài tập 1-1 nên bài giảng sẽ chuyên sâu hơn.
Xem chi tiết +
Nguyễn Văn Long

Chuyên viên về chế độ kế toán & Giải pháp nghiệp vụ Tài chính kế toán trong ứng dụng CNTT - Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN)

Tôi đã tham gia khóa Phân tích nghiệp vụ phần mềm cơ bản 3.0 tại BAC. Ở đây, tài liệu đào tạo cung cấp nhiều nội dung bổ ích và trình bày dễ hiểu. Giảng viên rất nhiệt tình, ngoài nội dung giảng dạy theo giáo trình còn chia sẻ nhiều kinh nghiệm thực tiễn, các câu hỏi của học viên đều được giải đáp ngay trên lớp và có minh họa từ các dự án trong thực tế. Sau tất cả, tôi cảm ơn BAC và Thầy giáo Thái Sơn.
Xem chi tiết +